Over De Langste Dag

Van zonsopgang tot zonsondergang

Op zaterdag 29 juni organiseren KAAP en Mu.ZEE De Langste Dag. Van zonsopgang tot zonsondergang bewegen kunstenaars zich in en tussen Mu.ZEE en KAAP in Oostende. Verschillende performances starten, sommige doorlopend.
De ene zichtbaar en luid, de andere amper waar te nemen. De acties volgen het ritme van de zon, de getijden en de klok. Het wordt een lange dag, nagenoeg de langste. Pas als de zon ondergaat eindigt de happening… en begint de afterparty.

1986

Op 21 juni 1986 werd op de toenmalige BRT een acht uur durend live-televisieprogramma uitgezonden vanuit Gent waar op dat moment de tentoonstelling Chambres d’Amis feestelijk geopend werd. Ondertussen gooit de Belgische nationale voetbalploeg hoge ogen tijdens het WK in Mexico.

Die live uitzending is uniek omdat de openbare omroep alle middelen die normaal voor wielerwedstrijden gebruikt worden, inzet voor de verslaggeving van een kunstevenement, geïnitieerd door Jan Hoet in het Museum voor Hedendaagse Kunst in Gent. De opname van De Langste Dag zal op korte termijn niet alleen bijdragen aan de internationale uitstraling van de tentoonstelling en haar curator, maar ook de synergie tussen kunst en stadsmarketing aanwakkeren.

De Langste Dag is vandaag, bijna veertig jaar later, nog steeds genietbaar als tijdsdocument uit de jaren 1980 én de thema’s die in de uitzending aan bod komen blijken vandaag nog steeds relevant te zijn: de toegankelijkheid en democratisering van de kunst, de grenzen tussen het private en het publieke en de positie van de kunstenaar daarin, het museum als publieke ruimte, de rol van de curator, kunst als verbindend element in de samenleving, publieke middelen voor hedendaagse kunst, het paradigma van de conceptuele kunst tegenover academisme en ambachtelijkheid…

Hybride

Hedendaagse kunst neemt steeds meer hybride vormen aan, gemarkeerd door het begin van de conceptuele kunst in de jaren 1960 en versneld door de globalisering en de digitalisering van de jaren 1990. Hoewel kunstorganisaties hierop trachten in te spelen blijft het ‘disciplinair’ denken, zowel bij instellingen als bij het publiek grotendeels intact.

Met De Langste Dag willen Mu.ZEE en KAAP, aansluitend bij internationale initiatieven, ruimte maken voor artistieke praktijken die zich op de scheidslijnen tussen het performatieve en het beeldende bevinden. Door de projecten en performances voor verschillende publieken te ontsluiten en sterk in te zetten op publieksbemiddeling, wil De Langste Dag de hybride kunstvormen meer vertrouwd en toegankelijk maken.

Het kunstinstituut als publieke ruimte

In zijn essay Musea voor Actuele Kunst, van het bordeel via de school naar Ikea, dat voor het eerst in De Witte Raaf verscheen in 2007, onderzoekt Wim Cuyvers de mate waarin het museum voor hedendaagse kunst vandaag nog gedefinieerd kan worden als ‘publieke ruimte’. Hoewel Cuyvers’ pleidooi anders is, lijkt zijn analyse een voorbode te zijn van de internationale discussie vandaag over het ‘statuut’ van de kunstruimte. Is de kunstruimte een van de samenleving vervreemd laboratorium, een absolute vrijplaats voor artistiek experiment waar het meest unieke en authentieke kunstwerk gecelebreerd wordt? Of is het ‘instituut’ een vrije, veilige maar niet neutrale plek voor verzet, uitwisseling, maatschappelijke verandering en experiment?

Het gaat in deze dus niet alleen over de vraag wat de maatschappelijke impact van kunst is, maar ook welke rol de kunstinstellingen hierin spelen. Volgen kunstencentra en musea, als publieke organisaties, hierbij het ideologisch paradigma van de overheden die verantwoordelijk zijn voor de basisfinanciering of zijn ze, in tegendeel, een kritische actor binnen het sociale, economische en politieke bestel?

Tijd en Rituelen

Mu.ZEE en KAAP delen een aantal curatoriële interesses die tijdens De Langste Dag uitgekristalliseerd worden in thema’s zoals de tijd en het ritueel.

Net als in 1986 zorgen economische en socio-politieke evoluties ook vandaag nog voor een spanningsveld tussen het private en het publieke. Dit heeft meer dan ooit een impact op hoe we collectief en individueel tijd en ruimte ‘beleven’. De individualisering van de samenleving als gevolg van de digitale revolutie, globalisering (en de huidige antiglobalistische tendenzen), de COVID-19 pandemie (en de nawerking ervan tot op vandaag)… Het zijn stuk voor stuk mondiale schokken die hun effect op ons persoonlijk leven niet missen.

Vanuit de maatschappelijke instabiliteit en onzekerheid die ontstaat zoeken mensen vaste grond in rituelen waarbij we niet langer terugvallen op oude waarheden en structuren. Hetzelfde geldt voor onze beleving van tijd.

Ondanks het streven van sommigen om de coronapandemie te beschouwen als een globale ‘reset’, waarbij we meer aandacht besteden aan tijd en kwaliteit, lijkt ons jachtige, geld- en efficiëntie gedreven bestaan vandaag terug helemaal op kruissnelheid te zitten. Velen haken bewust of onbewust af of hollen steeds sneller mee in de dagelijkse ratrace. Bij veel kunstenaars komen deze thema’s expliciet of impliciet aan bod.

29 juni 2024

Geprikkeld door bovenstaande vragen en aangevuurd door de specifieke stedelijke context van de stad Oostende aan het begin van het toeristische zomerseizoen slaan kunstencentrum KAAP en Mu.ZEE de handen in elkaar voor De Langste Dag. Deze dag – van zonsopgang tot zonsondergang, met een uitloop tot laat in de nacht – kan het best omschreven worden als een happening waarbij bezoekers zowel bewust als onverwacht geconfronteerd worden met kunstwerken op de scheidslijn tussen het performatieve en het beeldende. We engageren 18 kunstenaars en kunstcollectieven om een project uit te werken dat, vanuit hun specifieke artistieke praktijk, ingaat op aspecten van fysieke en mentale ruimte van het museum, de stedelijke ruimte van Oostende en KAAP op de zeedijk. Het gaat hierbij zowel om durationele performances die de hele dag beleefd kunnen worden als om acties die op een specifiek uur en specifieke plek starten. Sommige performances gaan door op één plek, andere bewegen zich voort door de publieke ruimte en leggen een traject af.

Het einde van de kunst

In 1986 schreef Arthur Danto (in The Philosophical Disenfranchisement of Art) dat de vanzelfsprekendheid van kunst in 1964 eindigde op het moment dat wat in de kunstruimte te zien was in niets meer verschilde van wat in de supermarkt te koop was. Hij verwees hierbij naar de tentoonstelling van Andy Warhol’s Brillo-Box in de New Yorkse Stable Gallery. Vanaf dat moment had kunst de taal en de filosofie nodig om begrepen te worden en om herkend te worden als kunstwerk.

Veel projecten die plaatsvinden tijdens De Langste Dag ’worden’ kunst op het moment dat de kijker ze ervaart en percipieert als kunst. Sommige subtiele performances die gelaagd en complex maar niet ‘spectaculair’ zijn, zullen door het vrolijke geraas van de badstad slechts een toevallig, klein of onverwachts bestaan kennen als ze niet bemiddeld worden naar het grotere publiek toe.

De Langste Dag wil de stad en de publieke ruimte bevragen en inpakken zonder er veel aan toe te voegen. Het wordt een happening die de onverwachte en onverdachte blik en ervaring wil vatten, maar ook verdieping, reflectie en beleving biedt voor wie dit wil. In een brochure worden de performances toegelicht en krijgt de bezoeker trajecten aangereikt die door De Langste Dag meanderen, van zonsopgang tot zonsondergang. Er zullen ook gidsen zijn die het verhaal van de happening live brengen en de bezoeker doorheen deze trajecten loodsen. De Langste Dag (1986) van Jef Cornelis was een heuse live-uitzending. De Langste Dag (2024) streeft evenzeer naar een ruimteverslaggeving via (liefst landelijke) mediakanalen die niet de geijkte zenders zijn voor de verslaggeving van artistieke projecten.

Een happening met…

Samahi Hijawi & Erika Sprey