mo·nu·ment (het; o; meervoud: monumenten)
1. iets dat opzettelijk bestemd is om de herinnering aan iem. of iets te bewaren; = gedenkteken.
2. gebouw, terrein enz., van algemeen belang vanwege schoonheid, wetenschappelijke waarde enz.
Tijdens de zomer van 2020 richtten Mu.ZEE – kunstmuseum aan zee en kunstencentrum KAAP acht monumenten op in Oostende.
In een verward en uitdagend tijdsgewricht en met de nadrukkelijke intentie om vóór iets te zijn in plaats van tegen iets, besloten KAAP en Mu.ZEE een artistieke ode te brengen voor en met de stad Oostende.
Mo(nu)ment is geen parcours noch een tentoonstelling. Het is een project dat verweven is met de stad en vertrekt van het naïeve geloof dat kunst sowieso krachtig is, zelfs als het door niemand zou worden opgemerkt. Wat de kunstwerken met elkaar verbindt is ook wat hen heel verscheiden maakt: ze vormen unieke hymnes aan diverse facetten uit de stedelijke context.
De waarde van het project schuilt mede in dit tijdelijke, efemere en onverwachte karakter van de al dan niet toevallige ontmoeting tussen kunstwerk en bezoeker, eerder dan in een gericht kijken en ontdekken. Sommige monumenten zijn onzichtbaar, andere gaan na verloop van tijd kapot of worden verwijderd Misschien doorstaat een zeldzaam monument de tand des tijds.
Publicatie
Tijdens de zomer van 2020 hebben kunstencentrum KAAP en Mu.ZEE acht monumenten opgericht in Oostende.
Zonder grote evenementen maar dankzij kunstenaarsduo Nana Esi en Victor Van Wassenhove werd een blijvende getuige gemaakt in de vorm van een fijne publicatie.
Via de museumshop van Mu.ZEE en in kunstencentrum KAAP | Oostende kun je de publicatie aankopen. Online bestellen kan door een mailtje te sturen naar info@kaap.be.
OngeHOORzaam: Ode aan de burgerlijke ongehoorzaamheid
Stichting Nieuwe Helden
Oostelijke Strekdam
Dit mo(nu)ment werd ingehuldigd aan de Oostelijke Strekdam op woensdag 5 augustus 2020.
In de zomer van 2019 creëerden Lucas De Man en Isil Vos van Stichting Nieuwe Helden een theatrale tentoonstelling in Oostende over ongelijkheid. Een klein onderdeel van dit interactieve project wordt nu een Monument voor Burgerlijk Ongehoorzame Ambtenaren.
Sinds de digitalisering van onze samenleving zich volop doorzet krijgen we nog zelden liefdesbrieven of plezante berichten in onze brievenbus. Papieren post lijkt grotendeels te bestaan uit facturen, aanmaningen, andere officiële brieven en reclame.
Het monument, dat technisch mee ontwikkeld werd door Bas van Rijnsoever, wil dit symbolisch omkeren: een banaal wit brievenbusje staat aan de rand van de stad. Het is niet verbonden aan één specifiek adres of eigendom van één familie of bewoner. In dit monument kunnen mensen niet alleen een boodschap kwijt, maar kunnen ze ook een qr-code scannen.
Die code brengt je naar een aantal getuigenissen van ambtenaren. Mannen en vrouwen in een officiële functie die burgerlijk ongehoorzaam waren/zijn in hun functie. Door doelbewust de regels te overtreden of niet strikt toe te passen hielpen ze mensen. In een stad waarin de (kans)armoede bovengemiddeld aanwezig is, is bovengemiddeld meer moed nodig en meer nood aan empathie. Het Monument voor de Burgerlijk Ongehoorzame Ambtenaar is een eerbetoon aan hen, in een officiële functie, die medemenselijkheid hoger achten dan regels en daarmee de samenleving beter maken… Geen grootse gebaren, maar kleine druppeltjes die hoopgevend zijn en wel degelijk een verschil maken…
Monument for a cloudy rainy foggy day: Ode aan een bewolkte, regenachtige, mistige dag
Ria Pacquée
KAAP, ‘t Leeshuus, Antenne & Mu.ZEE
Dit mo(nu)ment werd ingehuldigd in 't Leeshuus op vrijdag 7 augustus 2020 in bijzijn van de kunstenaar.
In een stad als Oostende dreigt op het eerste gezicht de verveling toe te slaan op bewolkte, regenachtige, mistige dagen. Terwijl het net ook op die dagen is dat de stad en de kust heel stemmig en inspirerend kunnen zijn en zich op een andere manier kunnen openbaren.
Ria Pacquée’s Monument for a cloudy rainy foggy day brengt gepaste hulde aan de atmosferische paria der dagen aan de Belgische kust. Het monument is opgebouwd uit puzzels van foto’s die Pacquée maakte tijdens haar wandelingen in Oostende.
Met 36 puzzels bouwt ze op drie verschillende plaatsen een totem van 1 meter hoog. Bezoekers van het monument kunnen op individuele basis een puzzel oplossen die recht geeft op een gratis toegangsticket voor Mu.ZEE. De 36 opgeloste puzzels worden ook uiteindelijk getoond in Mu.ZEE. Monument for a cloudy rainy foggy day verdwijnt dus niet maar verandert van vorm. De drie puzzeltotems slinken geleidelijk aan en transformeren naar een fotografische installatie die een artistieke ode is aan Oostende, in gang gezet door de verveling op een bewolkte, regenachtige, mistige dag!
I think it's beautiful when people dare to question their own premises and empty their hearts for the new: Ode aan de twijfel
Anyuta Wiazemsky Snauwaert
Gerechtsgebouw
Dit mo(nu)ment werd ingehuldigd in de St. Jozefskerk op vrijdag 14 augustus 2020. Op 29 augustus 2020 verhuisde het naar het vredegerecht van Oostende
Kunstenaar Anyuta Wiazemsky Snauwaert wil terug wat meer twijfel zaaien. Meer dan ooit hebben we scherpe meningen waar we niet van afwijken en er is geen openheid voor wat gezonde twijfel alvorens een concreet oordeel te vellen. Deze openheid voor twijfel symboliseert ze aan de hand van een Ghost Heart.
Een hart dat niet langer gevuld is met bloed, maar volledig open staat voor een nieuwe invulling, nieuwe emoties, nieuwe kennis. Dit hart op sterk water in een decoratieve stolp zal deze zomer reizen langs verschillende ruimtes waar uiteenlopende meningen over de lippen gaan.
Door het monument op deze plaatsen een plek te geven wil Anyuta de twijfel vereren en een positieve connotatie geven. Het monument nodigt de toeschouwer uit tot een gesprek over het huidige opinie - en besluitgedrag.
Monument Voor Een Vis
Bert Huyghe
KAAP (achterzjide)
Dit monument werd geïnstalleerd op donderdag 20 augustus 2020.
Monument Voor Een Vis is als een archetype in Oostende, een voormalige vissersstad. Het oeridee van de vis wordt weergegeven in de meest eenvoudige lijntekening die we als kind aanleren, in de meest evidente basiskleur blauw en in een materiaal en formaat dat we dagelijks kruisen in de vorm van verkeersborden.
Bert Huyghe brengt geen ode aan de grootsheid van het zeewezen, noch aan de visserij. Hij maakt een monument voor de kleinste en lulligste van alle vissen. Het is een oefening in zelfrelativering, bescheidenheid en kinderlijke onschuld.
Multidisciplinaire kunstenaar Bert Huyghe (1989, Eeklo) woont en werkt in Oostende waar hij zijn tijd verdeelt tussen schilderen, schrijven, muziek maken en zines publiceren.
S L I D E / monument for the momentary: monument voor het tijdelijke
Lotte Van den Audenaeren
Op verschillende plaatsen in de stad
Dit monument werd ingehuldigd op vrijdag 20 augustus in het bijzijn van de kunstenares en Schepen van Vrije Tijd Bart Plasschaert.
In de vroege zomer van 2020 stelde een nationaal verkozen parlementslid voor “om een wet te maken die het voortaan zo zou regelen dat staken en skaten enkel op zaterdag toegelaten is om op die manier de hinder voor de hardwerkende Vlaming en de overlast voor de economie tot een minimum te beperken”.
Zelfs in steden die de skate-community een warm hart toedragen zie je vaak dat de plekken waar het toegelaten is zo ingericht zijn dat de controle maximaal kan georganiseerd worden en de “overlast” zo minimaal is. Het skatepark ligt niet zelden in de buurt van het politiekantoor of afgelegen aan de rand van het centrum op plekken die voor toeristen en modale burgers minder aantrekkelijk zijn.
Oostende en Brussel zijn twee steden met een levendige skate-gemeenschap. S L I D E / monument for the momentary is een project dat al enkele jaren sluimert in de artistieke praktijk van Van den Audenaeren. Door de onderkant van een aantal skateboards met bladgoud te bekleden creëert ze een waardevol object. Door dit vervolgens te laten gebruiken door skaters, waardoor diezelfde onderkant per definitie beschadigd wordt, bouwt ze een moment van ambiguïteit in, in het werk. Maar tegelijk zorgt elke kras, elke sliding, elke beschadiging aan het board ervoor dat er een fractie goud achterblijft op straat en dat de stad rijker wordt.
Dit kunstwerk is een monument voor het tijdelijke, voor het efemere.
Het is quasi onzichtbaar maar voor wie het werk kent, is het heel erg aanwezig. Van den Audenaeren roept met haar werk niet alleen vragen op over de functie en betekenis van monumenten in de stedelijke ruimte, maar ook over de aard van het artistieke object zelf dat hier vooral bestaat uit momenten die manifeste, maar quasi onzichtbare sporen achterlaten in de stad. Het is een monument dat enkel kan geactiveerd worden door iets te langzaam te vernietigen.
S L I D E / is een monument dat hierdoor niet alleen de skaters verbindt met hun stad, maar, doordat het zowel in Brussel als in Oostende plaats heeft, de link legt tussen verschillende skater-communities. Maar bovenal is het een eerbetoon aan de stad en aan het moment, het hier en nu, dat al voorbij is voor je het kan zien.
Meet You At Valentino?
Mothers & Daughters
Valentino
Nathalie Wathelet ontwierp een bloemenvaas voor de vorige edities van Mothers & Daughters – A Lesbian* and Trans* Bar* in Brussel (2018, 2019). Tijdens mo(nu)ment reist de vaas naar Valentino gay bar in Oostende, waar ze een centrale plek krijgt op de toog. Wekelijks op maandag (van 24 augustus tot 14 september) wordt de vaas door iemand van Mothers & Daughters gevuld met een nieuw boeket, gemaakt door een Oostendse florist. Het boeket in de vaas is geïnspireerd door een scène of een bepaalde atmosfeer uit films waarin lesbische en trans filmmakers, acteurs of personages centraal staan, met een extra focus op zwarte, inheemse mensen, en mensen van kleur (BIPOC).
Er is momenteel geen toegewijde trans en lesbische bar in Oostende, en hoewel homobars ruimtes kunnen zijn waar lesbiennes en transgender personen vaak komen, zijn ze vaak in de minderheid. Het probleem is nog acuter in kruispunt met een beperking, dikheid, migratieachtergrond en/of benadeelde socio-economische positie. Meet You at Valentino? hoopt het gesprek over het gebrek aan toegewijde queer-, lesbische en trans ruimtes te versterken en het bewustzijn rond intersectionaliteit te vergroten. Mothers & Daughters wil een ruimte creëren voor mensen die geen eigen plek hebben waar ze volledig erkend zijn en eren op die manier de aanwezigheid BIPOC lesbiennes en trans mensen.
Meet You at Valentino? roept vragen op over de omstandigheden en ruimtes waarin monumenten kunnen bestaan en voor wie ze kunnen bestaan. Door dit monument in een homobar te plaatsen, nodigt het project ook uit om na te denken over het functioneren van de openbare ruimte voor LGBTQI+ mensen. Omdat de vaas binnen in Valentino staat, worden niet-LGBTQI+ mensen die het project willen zien, uitgenodigd om na te denken over de vraag of ze de ruimte willen betreden... wetende dat het een homobar is waar een gesprek over de zichtbaarheid van lesbische en trans mensen plaatsvindt.
Mothers & Daughters – A Lesbian* and Trans* Bar* is een collectief dat op moment van schrijven (2020) bestaat uit: Alice Versieux, Ben Pigeard-Benazera, Byrthe Lemmens, Claire Gilder, Jessica Gysel, Joëlle Sambi Nzeba, Katja Mater, Marnie Slater, Mia Melvær, Misha Verdonck, Nyira Hens, Paulien Föllings en Robin Brettar.
Bericht van het Zeewezen aan de Landkrab: monument voor de zee
Katinka de Jonge & Laurens Mariën
Albert I promenade, VLIZ & Mu.ZEE
Dit monument werd ingehuldigd op dinsdag 1 september 2020.
Katinka en Laurens werden aangesproken door de openingszin op de wikipediapagina ‘Zee’: “Een zee is een grote hoeveelheid water”. De zee, we weten wát het is, maar begrijpen er niets van. We vrezen en beminnen de zee. We voelen ons nietig in verhouding met haar oneindigheid. De zee is een metafoor voor allerlei emoties, maar is tegelijkertijd volledig ongrijpbaar.
Wat anders te doen dan zingen en schrijven over de zee? Om de zee enigszins te doorgronden neemt de mens al eeuwenlang z’n toevlucht tot verhalen en mythes, mijmeringen en woordenspinsels. De zee teert op zijn mythische status en onze melancholische eerbied.
Maar het gaat niet goed met de zee: oeroude koralen brokkelen af, enorme oppervlaktes plastic afval drijven rond, vissen verdwijnen door overbevissing, de waterspiegel stijgt, olietankers lozen hun afval in het water, etcetera. De zee is onontbeerlijk voor de mens, maar de oude balans van wederzijds respect is verstoord.
Tijdens hun residentie in Oostende riepen Laurens en Katinka daarom Het Melancholisch Centrum voor het Zeewezen in het leven. Dit instituut roept op om opnieuw melancholie aan de zee te doneren. Tijdens de zomermaanden ontvingen Laurens en Katinka verschillende Oostendenaars in het centrum om er hun mijmeringen over de zee te verzamelen. Ze spraken met de eigenaar van een appartement met zicht op zee, een maritiem wetenschapper, een transvrouw, etcetera. De interviews werden verwerkt tot een audiotrack, waarin tal van triestige en helende verhalen over de zee aan bod komen. Katinka en Laurens roepen de luisteraar op om zich te laten meeslepen en op hun beurt hun melancholie aan het Zeewezen te schenken.
“Bericht van het Zeewezen aan de Landkrab” is een melancholisch monument van de Oostendenaar, voor de ongrijpbare zee.
De stemmen die aan de audiotrack hebben bijgedragen zijn van: Doris Claussing, Guido Claussing; Jan Seys, Joyce de Keyser, Fons Verheyde, Leroy Meyer, Menzo Kircz. Door hun melancholisch vertrouwen zijn nieuwe rampen voorlopig voorkomen.
Dit project werd gemaakt in opdracht van Mu.ZEE en KAAP en in samenwerking met Theater aan Zee, VLIZ en De Grote Post.
Under the Wings of a Heron
Emi Kodama
Pier van Oostende
Dit monument werd ingehuldigd op woensdag 9 september 2020 in het bijzijn van de kunstenares.
De Canadees-Belgische kunstenares Emi Kodama introduceert een vluchtig klankstuk voor de wind. Bezoekers en wandelaars in Oostende zullen op de pier verrast worden door een stem die een tekst brengt die de wind nabootst.
Niet zozeer het geluid wordt nagebootst, maar alle ervaringen die gepaard gaan met de zeewind. Het vervoerd worden naar plaatsen, het zachte of net het destructieve, hoe een albatros zich er geruisloos door laat mee zweven, hoe het een geur tot bij u brengt of hoe de zeiler er zijn avontuur mee aangaat. Dit monument is een ode aan de wind die tot beweging aanzet en in staat is tot het brengen van verandering.
Emi Kodama verblijft in Gent sinds ze actief was aan het HISK (2008). Het werk van Emi Kodama balanceert op het kruispunt tussen visuele kunsten en film, en omhelst verhalen, performances en installaties. Met herinneringen en mijmeringen brengt ze in dagelijkse situaties gelaagdheid aan om verhalen te creëren die mensen kunnen verkennen en aanvullen. Haar werk schept een wereld die jouw verbeelding met de hare doet versmelten. Via haar kunst wil ze anderen de kans geven om tijd met hun onderbewustzijn door te brengen, om nieuwsgierig te zijn, vragen te stellen en de kracht van hun eigen verbeelding te leren kennen.
--
Met dank ook aan de kunstenaars Katinka De Jonge, Laurens Mariën, Emi Kodama, Mothers & Daughters, Lotte Van den Audenaeren, Bert Huyghe, Anyuta Wiazemsky Snauwaert, Ria Pacquée, Stichting Nieuwe Helden.
Maar ook aan Dominique Savelkoul, Rolf Quaghebeur, Colette Castermans, Inge Busschaert, Merel Vercoutere, Mieke Mels, Bas Van Rijnsoever, Kaj de Jonge, Ilse Roossens en Mirthe Demaerel.